Light and dark pages in the history of the Orthodox Church in the Second Polish Republic

Authors

  • Antoni Mironowicz Katedra Teologii Prawosławnej, Uniwersytet w Białymstoku

DOI:

https://doi.org/10.15290/elpis.2024.26.02

Keywords:

Orthodox Church, Second Polish Republic, autocephaly

Abstract

The article presents light and dark pages in the history of the Orthodox Church in the Second Polish Republic. The positive pages in the history of the Orthodox Church in the Second Polish Republic include the normalization of the legal status of the Orthodox Church in the Polish state. Autocephaly accelerated the process of fully shaping the church organizational structure at the diocesan, deanery and parish levels. The Orthodox Church in the Second Polish Republic could boast of a high level of development of monasticism and church education. After the announcement of the establishment of an independent church structure, the activities of the Orthodox military chaplaincy in the Second Polish Republic began to develop. We must also remember about the negative phenomena in the history of the Orthodox Church in the Second Polish Republic, such as: revindication processes, illegal seizure and demolition of Orthodox religious buildings, neo-union, proselytism by the Roman Catholic Church and the treatment of Orthodox Christians by state authorities as second-class citizens.

Downloads

Download data is not yet available.

References

Prawosławne Archiwum Metropolitalne w Warszawie, sygnatury: RVI-3B, nr 1308; R IV – 4A, nr 1734.

Statut wewnętrzny Świętego Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego, Warszawa 1939.

„Wiadomości Metropolii Prawosławnej w Polsce”, nr 2, 1938; nr 1, 1939; nr 3, 1939; nr 11, 1939.

Borkowski, A. (2015). Między Konstantynopolem a Moskwą. Źródła do dziejów autokefalii Kościoła prawosławnego w Rzeczypospolitej (1919-1927), Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.

Choiński, J. (1993). Wydawnictwa i prasa prawosławna w Polsce w latach 1918-1939, [w:] Kościół prawosławny w Polsce dawniej i dziś, red. L. Adamczuk i A. Mironowicz, Warszawa: Wydawnictwo Głównego Urzędu Statystycznego.

Cinkalovsʹkij O. (1984). Stara Volinʹ ì Volinsʹke Polìssâ, t. I, Vìnnìpeg: Wydawnictwo: Ìnstitut Doslìdìv Volinì Nakladom Tovaristva “Volinʹ”.

Cinkalovsʹkij O. (1975). Starovinnì pam`âtki Volinì, Toronto: Wydawnictwo: Ìnstitut Doslìdìv Volinì Nakladom Tovaristva “Volinʹ”.

Cypin V. (1997). Istoriâ Russkoj Cerkvi 1917-1997, Moskva: Wydawnictwo Spaso-Preobraženskogo Valaamskogo monastyrâ.

Grzesiak, K. (2010). Diecezja lubelska wobec prawosławia w latach 1918-1939, Lublin: Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego KUL.

Iwaniuk, W. (2004). Białoruskie wydawnictwa cerkiewne w II Rzeczypospolitej, [w:] Prawosławne oficyny wydawnicze w Rzeczypospolitej, red. A. Mironowicz, U. Pawluczuk, Białystok: Wydawnictwo Instytutu Historii Uniwersytetu w Białymstoku.

Kania, J. (1989). Rozbiórki cerkwi na Lubelszczyźnie w roku 1938 a stanowisko biskupa Fulmana, [w:] Chrześcijański wschód a kultura polska, red. R. Łużny, Lublin: Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego KUL.

Kartašëv, A. V. (1959). Očerki po istorii russkoj cerkvi, t. 2, Pariž: Wydawnictwo Ymca-Press.

Kasʹâk, I. (1956). Z gistorii Pravaslaunaj Carkvy Belaruskaga narodu, New York: Wydawnictwo Belaruskaj Centralnaj Rady.

Kiryłowicz, S. (1985). Z dziejów prawosławia w II Rzeczypospolitej Polskiej. Niektóre problemy na tle polityki wyznaniowej państwa 1918-1939, Warszawa: Wydawnictwo Instytut Wydawniczy im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego.

Kosonocki, W. (1939). Liczba i rozmieszczenie ludności prawosławnej w Polsce, „Wiadomości Metropolii Prawosławnej w Polsce”, nr 3 (11).

Kosonockyj, V. (1930). Proces za Pravosavnì Cerkvi, č. 1, Varšava. Wydawnictwo Drukarni Synodalnej w Warszawie.

Krasowski, K. (1988). Związki wyznaniowe w II Rzeczypospolitej. Studium historyczno-prawne, Warszawa: Wydawnictwo Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Kupranecʹ, O. F. (1974). Pravoslavna cerkva v mìžvoênnìj Polʹŝì, 1918-1939, „Analecta OSBM”, vol. XXXI.

Kuryłowicz, A. (2000). Prasa prawosławna w II Rzeczypospolitej, [w:] Kościół prawosławny w dziejach Rzeczypospolitej i krajów sąsiednich, red. P. Chomik, Białystok: Wydawnictwo Katedry Historii Europy Środkowo-Wschodniej UwB.

Kuryłowicz, A. (2004) Prawosławne oficyny wydawnicze w II Rzeczypospolitej, [w:] Prawosławne oficyny wydawnicze w Rzeczypospolitej, red. A. Mironowicz, U. Pawluczuk, Białystok: Wydawnictwo Instytutu Historii Uniwersytetu w Białymstoku.

Langrod, S. J. (1931). O autokefalii prawosławnej w Polsce. Studium z zakresu polskiej polityki administracji wyznaniowej, Warszawa: Wydawnictwo Instytut Wydawniczy „Biblioteka Polska”.

Lenczewski, M. (1992). Studium Teologii Prawosławnej na Uniwersytecie Warszawskim w latach 1925-1939, Warszawa: Wydawnictwo Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej.

Łomacz, B. (1980), Praca duszpasterska duchowieństwa neounickiego, „Novum”, nr 5. Warszawa: Wydawnictwo „Novum”.

Łotocki, A. (1932). Autokefalia. Zasady Autokefalii, Warszawa: Wydawnictwo Polskiego Towarzystwa dla Badań Europy Wschodniej i Bliskiego Wschodu.

Malesza, A. (1993). Szkolnictwo, [w:] Kościół prawosławny w Polsce. Dawniej i dziś, red. L. Adamczuk i A. Mironowicz, Warszawa: Wydawnictwo Głównego Urzędu Statystycznego.

Martos, A. (1966). Belarusʹ v istoričeskoj, gosudarstvennoj i cerkovnoj žizni, Buènos-Ajres: Wydawnictwo prywatne Arcybiskupa Martosa.

Mironowicz, A. (2012). Białoruskie wydawnictwa cerkiewne w II Rzeczypospolitej, [w:] Między Rzymem a Nowosybirskiem. Księga Jubileuszowa dedykowana Ks. Marianowi Radwanowi SCJ, red. I. Wodzianowska i H. Łaszkiewicz, Lublin: Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego KUL.

Mironowicz, A. (2003). Bractwa cerkiewne w Rzeczypospolitej, Białystok: Wydawnictwo Bractwa św. Cyryla i Metodego w Białymstoku.

Mironowicz, A. (2003). Cerkiew prawosławna w II Rzeczypospolitej, Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.

Mironowicz, A. (2005). Kościół prawosławny na ziemiach polskich w XIX i XX wieku, Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.

Mironowicz, A. (2006). Kościół prawosławny w Polsce, Białystok: Wydawnictwo Białoruskiego Towarzystwa Historycznego.

Mironowicz, A. (1999). Monastery prawosławne na terenie diecezji chełmsko-bełskiej, [w:] Zakony i klasztory w Europie Środkowo-Wschodniej. X-XX wieku, red. H. Gapski, J. Kłoczowski, Lublin: Wydawnictwo Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej w Lublinie.

Mironowicz, A. (2006) Neounia w II Rzeczypospolitej, [w:] Kościół Greckokatolicki na Warmii i Mazurach, red. M. Melnyk, Olsztyn: Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie.

Mironowicz, A. (2010). Prasa prawosławna w II Rzeczypospolitej, [w:] Literatura. Pamięć. Kultura. Prace ofiarowane Profesor Elżbiecie Feliksiak, red. E. Sidoruk i M. M. Leś, Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.

Mironowicz A. (2004). Problematyka narodowościowa w Kościele prawosławnym w II Rzeczypospolitej, [w:] W kręgu sacrum i pogranicza, red. E. Matuszczyk i M. Krzywosz, Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.

Mironowicz, A. (2006). Rewindykacja i niszczenie prawosławnych obiektów sakralnych na terenie II Rzeczypospolitej, Elpis, z 13-14 (26-27).

Mironowicz, A. (2004). Rewindykacja prawosławnych obiektów sakralnych w II Rzeczypospolitej, „Białoruskie Zeszyty Historyczne”, nr 21.

Mironowicz, A. (2002). Szkolnictwo prawosławne w Rzeczypospolitej, [w:] Szkolnictwo prawosławne w Rzeczypospolitej, red. A. Mironowicz, U. Pawluczuk, Białystok: Wydawnictwo Instytutu Historii Uniwersytetu w Białymstoku.

Mironowicz, A. (2014). The Destruction and Transfer of Orthodox Church Property in Poland, 1919-1939, „Polish Political Science Yearbook”, vol. XLIII.

Mironowicz, A. (1998). Życie monastyczne na Podlasiu, Białystok: Wydawnictwo Białoruskiego Towarzystwa Historycznego.

Mironowicz, A. (2001). Życie monastyczne w dawnej Rzeczypospolitej, [w:] Życie monastyczne w Rzeczypospolitej, red. A. Mironowicz, U. Pawluczuk, Białystok: Wydawnictwo Instytutu Socjologii Uniwersytetu w Białymstoku.

Mironovič, A. (2013). Neouniâ v Polʹše v mežvoennoj period, „Vestnik Ekaterinburgskoj duhovnoj seminarii”, 2 (6).

Mironovič, A. (2016). Revindikaciâ pravoslavnyh cerkvej v II Reči Pospolitoj, „Pravoslavie v Baltii”, nr 4 (13).

Mironovič, A. (2008). Svetskie pravoslavnye organizacii v poslevoennoj Polʹše, „Seminarium Hortus Humanitatis”, vol. XV, Riga: Wydawnictwo Russkij mir i Latvija.

Mirόnoitz, A. (2013). H katastrofή kai metab ίbash ths idiokthsίas ths Orthodόxoy Ekklhsίas ths polwnίas 1919-1939, Białystok: Wydawnictwo Katedry Historii Europy Środkowo-Wschodniej UwB.

Mysłek, W. (1987). Przedmurze. Szkice z dziejów Kościoła katolickiego w II Rzeczypospolitej, Warszawa: Wydawnictwo Spółdzielcze Czas „Samopomoc Chłopska”.

Nikolaev, K. (1927). Pravovoe položenie Svâtoj Avtokefalʹnoj Cerkvi v Polʹše, Varšava: Wydawnictwo Drukarni Synodalnej w Warszawie.

Nikolaev, K. (1931). Pravovoe položenie Svâtoj Avtokefalʹnoj Pravoslavnoj Cerkvi v Polʹše, (wyd. II uzupełnione), Varšava: Wydawnictwo Drukarni Synodalnej w Warszawie.

Nikolskij, N. M. (1983). Istoriâ Russkoj Cerkvi, Moskva: Wydawnictwo Izdatelʹstvo političeskoj literatury.

Odziemkowski, J. (1998). Służba duszpasterska Wojska Polskiego 1914-1945, Warszawa: Wydawnictwo Dom Wydawniczy Bellona.

Odziemkowski, J. Frątczak S. (1996). Polskie duszpasterstwo wojskowe, Warszawa: Wydawnictwo Bellona.

Ogìênko, Ì. (1942). Ukraïnsʹka cerkva: narisi z ìstorìï Ukraïnsʹkoï Pravoslavnoï Cerkvi, t. I-II, Praga: Wydawnictwo Ûrìâ Tiŝenka.

Papierzyńska-Turek, M. (1989). Między tradycją a rzeczywistością. Państwo wobec prawosławia 1918-1939, Warszawa: Wydawnictwo Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Papierzyńska-Turek, M. (1980). Problem autokefalii Kościoła prawosławnego w Polsce w latach 1918-1939, „Euhemer – Przegląd Religioznawczy”, nr 1-3.

Pravoslavnye russkie obiteli. (1913). Sankt-Peterburg: Wydawnictwo Knigoizdatelʹstvo P.P. Sojkina.

Pawluczuk, U. (2013). Ławra Poczajowska. Pod opieką Matki Bożej i św. Hioba, Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.

Pawluczuk, U. (2001). Monastery wołyńskie w okresie międzywojennym, [w:] Życie monastyczne w Rzeczypospolitej, red. A. Mironowicz, U. Pawluczuk, Białystok: Wydawnictwo Instytutu Socjologii Uniwersytetu w Białymstoku.

Pawluczuk, U. (2002). Seminaria duchowne w Krzemieńcu i w Wilnie, [w:] Szkolnictwo prawosławne w Rzeczypospolitej, red. A. Mironowicz, U. Pawluczuk, Białystok: Wydawnictwo Instytutu Historii Uniwersytetu w Białymstoku.

Pawluczuk, U. (2007). Życie monastyczne w II Rzeczypospolitej, Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.

Pelica, G. J. (2007). Kościół prawosławny w województwie lubelskim (1918-1939), Lublin: Wydawnictwo Fund. Dialog Narodów.

Romanûk, M. M. (1998). Perìodika Zahìdnoï Ukraïni 20–30-h rr. XX st.: materìali do bìblìografìï u 5 t. (1998–2003), t. I, Lʹvìv: Wydawnictwo AN URSR Lviv.

Rzemieniuk, F. (1999). Kościół katolicki obrządku bizantyjsko-słowiańskiego. Neounia, Lublin: Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego KUL.

Smolič, I. K. (1999). Russkoe Monašestvo: Vozniknovenie. Razvitie. Suŝnostʹ (988-1917), Moskva: Wydawnictwo Pravoslavnaâ Ènciklopediâ.

Svitič, A. (1959). Pravoslavnaâ Cerkovʹ v Polʹše i ee avtokefaliâ, Buènos-Ajres. Wydawnictwo Naša Strana.

Svitič, A. (1997). Pravoslavnaâ Cerkovʹ na Ukraine i v Polʹše v XX stoletii: 1917-1950 gg., Moskva: Wydawnictwo Obŝestvo lûbitelej cerkovnoj istorii.

Sawicki, D. (2018). Wyższe szkolnictwo teologiczne Cerkwi prawosławnej w odrodzonej Rzeczypospolitej, „Cerkiewy Wiestnik”, nr 2.

Świątkowski, H. (1939). Stan prawny Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego, Warszawa: Wydawnictwo Metropolii Prawosławnej w Warszawie.

Teodorovič, T. (1930). Počaevskaâ lavra, Varšava: Wydawnictwo Drukarni Synodalnej w Warszawie.

Traczuk, J. (1992). Prasa białoruska w II Rzeczypospolitej (1918-1939), „Studia Polono-Slavica-Orientalia. Acta Litteraria”, t. XIII.

Urban, K. (1995-1996). Kościół prawosławny u schyłku II Rzeczypospolitej, „Cerkiewy Wiestnik”, nr. 12, 1995; nr. 8, 1996; nr. 9, 1996.

Waszkiewicz, Z. (2000). Duszpasterstwo w siłach zbrojnych Drugiej Rzeczypospolitej (1918-1939), Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.

Waszkiewicz, Z. (1998). Neounia – nieudany eksperyment?, [w:] Czterechsetlecie zawarcia unii brzeskiej 1596-1996, red. St. Alexandrowicz i T. Kempa, Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu.

Winiarczyk-Kossakowska, M. (2004). Ustawy III Rzeczypospolitej o stosunku państwa do Kościołów chrześcijańskich, Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe.

Woliński, J. (1936). Polska i Kościół prawosławny. Zarys historyczny, Lwów: Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich.

Wróblewski, W. (1996). Duszpasterstwo mniejszości religijnych w Wojsku Polskim w latach 1918-1939, [w:] Białoruś, Czechosłowacja, Litwa, Polska, Ukraina. Mniejszości w świetle spisów statystycznych XIX-XX w., red. J. Skarbek, Lublin: Wydawnictwo Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej w Lublinie.

Zyzykin, M., (1931). Autokefalia i zasady jej zastosowania, Warszawa: Wydawnictwo Instytut Wydawniczy „Biblioteka Polska”.

Žilûk, S. Ì. (1996). Rosìjsʹka pravoslavna cerkva na Volinì (1793-1917), Žitomir: Wydawnictwo: Žurfond.

Published

2024-09-16

How to Cite

Mironowicz, A. (2024). Light and dark pages in the history of the Orthodox Church in the Second Polish Republic. Elpis, (26), 17–26. https://doi.org/10.15290/elpis.2024.26.02

Issue

Section

Articles