Rosyjska Cerkiew Prawosławna po śmierci patriarchy Tichona (Biełławina)

Kamila Pawełczyk-Dura

doi:10.15290/elpis.2021.23.11

Авторы

Kamila Pawełczyk-Dura Archiwum Państwowe w Łodzi https://orcid.org/0000-0002-3615-8120

DOI:

https://doi.org/10.15290/elpis.2021.23.11

Ключевые слова:

Rosyjska Cerkiew Prawosławna, Tichon (Biełławin), Piotr (Polanski), Siergiej (Stragorodskij), Grigorij (Jackowski), Agafangel (Prieobrazenski)

Аннотация

Cerkiewna smuta, wywołana śmiercią patriarchy Tichona (Biełławina), doprowadziła do głębokich podziałów w łonie rosyjskiego prawosławia. Precedens w kanonicznym porządku władzy cerkiewnej i desygnowanie na strażnika tronu patriarszego metropolity krutickiego Piotra (Polanskiego) nie utrzymały monolitu wspólnoty. Targane wewnętrznymi podziałami i osobistymi ambicjami, ujawniającymi się szczególnie po aresztowaniu patriarszego locum tenes, a nade wszystko prześladowane przez komunistyczne władze państwowe środowisko cerkiewne spolaryzowało ostatecznie objęcie tronu patriarszego przez metropolitę niżnienowogrodzkiego Siergieja (Stragorodskiego). Pozycję hierarchy, de facto zastępcy strażnika tronu patriarszego, komplikował konflikt o charakterze kanonicznym z arcybiskupem jekaterynburskim Grigorijem (Jackowskim) oraz osłabiały kontrowersje personalne narosłe między nim a metropolitą jarosławskim Agafangelem (Prieobrażenskim). Rozłamy wewnętrzne przypieczętowało ostatecznie ogłoszenie Posłania (deklaracji) zastępcy strażnika tronu patriarszego metropolity niżnienowogrodzkiego Siergieja (Stragorodskiego) i utworzonego przy nim Tymczasowego Świętego Synodu o stosunku Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej do władzy państwowe.

Скачивания

Данные скачивания пока недоступны.

Библиографические ссылки

Rossijskij gosudarstvennyj arhiv socialʹno-političeskoj istorii, f. 17, op. 112, d. 775.

Rossijskij gosudarstvennyj arhiv socialʹno-političeskoj istorii, f. 17, op. 163, d. 483.

Kostkevič, G. A. (2007). Obzor glavnejših sobytij cerkovnoj žizni Rossii za vremâ s 1925 g. do naših dnej (publ. O. V. Kosik). Vestnik Pravoslavnogo Svâto-Tihonovskogo Gumanitarnogo Universiteta. Seriâ: Istoriâ. Istoriâ Russkoj Pravoslavnoj Cerkvi, (2), 104-130.

Pawełczyk-Dura, K. (2013). Rosyjski ruch odnowicielski w 1917 roku. Elpis, (15), 207-212.

Vvedenskij, A. I. (1926). O sovremennom položenii pravoslaviâ. Vestnik Svâŝennogo Sinoda Pravoslavnoj Cerkvi, (7), 4.

Alekseev, V. A. (1991). Illûzii i dogmy. Vzaimootnošeniâ Sovetskogo gosudarstva i religii. Moskva: Politizdat.

Byčkov, S. S. (2006). Bolʹševiki protiv Russkoj Cerkvi. Očerki po istorii Russkoj Cerkvi (1917-1941 gg.). T.2. Moskva: Sam&Sam.

Cypin, V. (1999). Russkaâ pravoslavnaâ cerkovʹ 1925-1938. Moskva: Izdatelʹstvo Sretenskogo monastyrâ.

Cypin, V. (2007). Istoriâ Russkoj Cerkvi. Sinodalʹnyj i novejšij periody (1700-2005). Moskva: Izdatelʹstvo Sretenskogo monastyrâ.

Daniluškin, M. B., Nikolʹskaâ, T. K., Škarovskij, M. V., Dmitriev, V. P. i Kutuzov,B. P. (1997). Istoriâ Russkoj pravoslavnoj Cerkvi. Novyj patriaršij period 1917-1970. T.1. Sankt-Peterburg: Voskresenie.

Destivelʹ, I. (2008). Pomestnyj sobor Rossijskoj Pravoslavnoj Cerkvi 1917-1918 gg. i princip sobornosti. Moskva: Izdatelʹstvo Krutickogo patriaršego podvorʹâ.

Fomin, S. B. (2003). Straž Doma Gospodnâ. Patriarh Moskovskij i vseâ Rusi Sergij (Stragorodskij): žertvennyj podvig stoâniâ v istine pravoslaviâ. Moskva: Pravilo very.

Golovuškin, D. A. (2009). Fenomen obnovlenčestva v russkom pravoslavii pervoj poloviny XX veka. Sankt-Peterburg: Politehnika-servis.

Gubonin, M. E. (red.) (1994). Akty Svâtejšego Tihona, Patriarha Moskovskogo i vseâ Rossii, pozdnejšie dokumenty i perepiska o kanoničeskom preemstve vysšej cerkovnoj vlasti 1917-1943. Sbornik v 2-h č astâh. Moskva: Izdatelʹstvo Pravoslavnogo Svâto-Tihonovskogo Bogoslovskogo instituta.

Gubonin, M. E. (sost.) (2007). Sovremenniki o patriarhe Tihone. T. 1. Moskva: Izdatelʹstvo Pravoslavnogo Svâto-Tihonovskogo gumanitarnogo universiteta.

Kaplin, P. V. (2008). Vosstanovlenie patriaršestva v RPC i raskoly 1920-h godov. V. N. Vorobʹëv (red.), 1917-j: Cerkovʹ i sudʹby Rossii. K 90-letʹû Pomestnogo Sobora i izbraniâ Patriarha Tihona (s. 197-203. Moskva: Izdatelʹstvo Pravoslavnogo Svâto-Tihonovskogo gumanitarnogo universiteta.

Kogolʹ, T. N. (2005). Vzaimootnošeniâ russkoj pravoslavnoj cerkvi i gosudarstva v pervoe desâtiletie Sovetskoj vlasti (istoričeskij analiz na materiałach Zapadnoj Sibiri). Tomsk: Izdatelʹstvo Tomskogo gosudarstvennogo pedagogičeskogo universiteta.

Levitin-Krasnov, A. i Šavrov, B. (1996). Očerki po istorii russkoj cerkovnoj smuty. Materialy po istorii russkoj cerkovnoj smuty. Materialy po istorii Cerkvi. Moskva: Izdatelʹstvo Krutickogo patriaršego podvorʹâ.

Lobanov, V. V. (2008). Patriarh Tihon i sovetskaâ vlastʹ 1917-1925 gg. Moskva: Russkaâ panorama.

Maszkiewicz, M. (1995). Mistyka i rewolucja. Aleksander Wwiedeński i jego koncepcja roli cerkwi w państwie komunistycznym. Kraków: Zakład Wydawniczy „Nomos”.

Mazyrin, A. (2008). Ot Svâtejšego Tihona k Svâtejšemu Sergiû. Vopros o patriaršem stroe v 1920-1930-e gody. W: V. N. Vorobʹëv (red.), 1917-j: Cerkovʹ i sudʹby Rossii. K 90-letʹû Pomestnogo Sobora i izbraniâ Patriarha Tihona (s. 181-197). Moskva: Izdatelʹstvo Pravoslavnogo Svâto-Tihonovskogo gumanitarnogo universiteta.

Mazyrin, A. (2009). Vopros o legalizacii Cerkvi pri Patriaršem Mestoblûstitele mitropolite Petre i zaroždenie „grigorianskogo” („borisovskogo”) raskola. W: V. N. Vorobʹëv (red.), XIX Ežegodnaâ Bogoslovskaâ konferenciâ Pravoslavnogo svâto-Tihonovskogo Bogoslovskogo Instituta. Materialy (t. 1, s. 282-288). Moskva: Izdatelʹstvo Pravoslavnogo svâto-Tihonovskogo gumanitarnogouniversiteta.

Mazyrin, A. (2006). Vysšie ierarhi o preemstve vlasti v Russkoj Pravoslavnoj Cerkvi v 1920-h – 1930-h godach. Moskva: Izdatelʹstvo Pravoslavnogo Svâto-Tihonovskogo gumanitarnogo universiteta.

Mejendorf, I. (1997). Pravoslavie v sovremennom mire, Moskva: Putʹ.

Mitrofanov, G. (1995). Russkaâ Pravoslavnaâ cerkovʹ v Rossii i v è migracii v 1920-e gody. K voprosu o vzaimootnošeniâh Moskovskoj Patriarhii i russkoj cerkovnoj è migracii v period 1920-1927 gg. Sankt-Peterburg: Izdatelʹstvo „Noah”.

Moss, V. (2001). Pravoslavnaâ cerkovʹ na pereputʹe (1917-1999). Sankt-Peterburg: Aletejâ.

Muszyński, M. (2006). Władza kościelna w prawosławiu rosyjskim według Soboru Lokalnego 1917 – 1918 r. Nieopublikowana praca doktorska, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Warszawa.

Orehov, D. (2006). Russkie svâtye i podvižniki XX stoletiâ. Sankt-Peterburg: Amfora.

Orlovskij, D. (1996). Mučeniki, ispovedniki i podvižniki blagočestiâ Russkoj Pravoslavnoj cerkvi XX stoletiâ. Žizneopisaniâ i materialy k nim. Kn. 2. Tverʹ: Bulat.

Pokrovskij, N. N. i Petrov, S. G. (red..) (1998). Arhivy Kremlâ. Politbûro i cerkovʹ 1922-1925 gg.. Kn. 2. Moskva, Novosibirsk: Sibirskij hronograf.

Regelʹson, L. (2007). Tragediâ Russkoj Cerkvi 1917-1945. Moskva: Izdatelʹstvo Krutickogo patriaršego podvorʹâ.

Safonov, D. V. (2010). Vysšee Upravlenie Russkoj pravoslavnoj cerkvi v 1921-1925 gg. v kontekste gosudarstvenno-cerkovnyh otnošenij. Nieopublikowana praca doktorska, Moskiewska Akademia Duchowna. Siergijew Posad.

Škarovskij, M. V. (1995). Peterburgskaâ eparhiâ v gody gonenij i utrat 1917-1945. Sankt- Peterburg: OOO Informacionno-izdatelʹskaâ firma-žurnal „Liki Rossii”.

Škarovskij, M. V. (1999). Obnovlenčeskoe dviženiie v russkoj pravoslavnoj cerkvi XX veka. Sankt-Peterburg: Nestor.

Škarovskij, M. V. (2010). Russkaâ Pravoslavnaâ Cerkovʹ v XX veke. Moskva: Veče.

Sokurova O. B. (red.) (1998). Nekolebimyj kamenʹ cerkvi. Patriaršij Mestoblûstitelʹ Mitropolit Krutickij Petr (Polânskij), svâŝennomučenik, na fone istorii XX veka. Sankt-Peterburg: Svetoslov.

Stawiński, P. (2000). Sekty, schizmy i herezje w Rosji. Słownik. Kraków: Tradart.

Štrikker, G. (cost.) (1995). Russkaâ pravoslavnaâ Cerkovʹ v sovetskoe vremâ (1917-1991). Materialy i dokumenty po istorii otnošenij meždu gosudarstvom i cerkovʹû. Moskva: Propilei.