Geneza josiflaństwa i funkcjonowanie opozycji w ruchu niewspominających

Autor

  • Kamila Pawełczyk-Dura Archiwum Państwowe w Łodzi

DOI:

https://doi.org/10.15290/elpis.2015.17.15

Słowa kluczowe:

Rosyjska Cerkiew Prawosławna, Tichon (Biełławin), Piotr (Polanski), Siergiej (Stragorodskij), Josif (Pietrowych), „josiflianstwo”, „antysergianizm”

Abstrakt

Cerkiewna smuta, wywołana śmiercią patriarchy Tichona (Biełławina), doprowadziła do głębokich podziałów w łonie rosyjskiego prawosławia. Jego zastępcy, obejmujący swe godności w wyniku nominacji – co stanowiło precedens w kanonicznym porządku władzy cerkiewnej – nie byli w stanie utrzymać monolitu wspólnoty targanej wewnętrznymi podziałami i prześladowanej przez komunistyczne władze państwowe. Ostateczne objęcie tronu patriarszego przez metropolitę niżnienowogrodzkiego Siergieja (Stragorodskiego) i ogłoszenie Posłania (deklaracji) zastępcy strażnika tronu patriarszego metropolity niżnienowogrodzkiego Siergieja (Stragorodskiego) i utworzonego przy nim Tymczasowego Świętego Synodu o stosunku Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej do władzy państwowej wyznaczyło linię podziału wśród wiernych i duchowieństwa prawosławnego. Po przeciwległych stronach barykady znaleźli się zwolennicy przyjętej przez hierarchę cerkiewnej „linii politycznej” i kontestujący poczynania patriarszego locum tenens dostojnicy. Działalność tych ostatnich, wyrażająca się w szczególności w niewymienianiu imienia Siergieja w czasie liturgii, w momentach, gdy wypowiadane są słowa modlitwy za zwierzchnika Kościoła lokalnego, przybrała nieinstytucjonalne formy ruchu, określonego jako niewspominający. Formację tę, stanowiącą w zasadzie konglomerat różnorodnych grup duchowieństwa prawosławnego i popierających ich wiernych, zdominowała najsilniejsza i najaktywniejsza grupa josiflan – zwolenników metropolity leningradzkiego Josifa (Pietrowycha). Geneza josiflaństwa jako swoistego symbolu opozycji wobec polityki serwilizmu i kompromisów stała się przedmiotem analizy niniejszego tekstu.

Downloads

Download data is not yet available.

Bibliografia

Stawiński P., Sekty, schizmy i herezje w Rosji. Słownik, Kraków 2000.

Акты Святейшего Тихона, Патриарха Московского и всея России, позднейшие документы и переписка о каноническом преемстве высшей церковной власти 1917–1943. Сборник в 2-х частях, ред. М. Е. Губонин, Москва 1994.

Архивы Кремля. Политбюро и церковь 1922-1925 гг., сост. Н. Н. Покровский, С. Г. Петров, Москва, Новосибирск 1998, кн. 2.

Беглов A., В поисках «Безгрешных катакомб». Церковное подполе в СССР, Москва 2008.

Бычков С. С., Большевики против Русской Церкви. Очерки по истории Русской Церкви (1917-1941 гг.), Москва 2006, т. 2.

Васильева О. Ю., Жребий митрополита Сергия (от „Декларации” до „Памятной записки”), [в:] Eжегодная Богословская Конференция Православного Свято-Тихоновского Богословского Института. Материалы, ред. В. Н. Воробьёв, Москва 1997, c. 174-186.

Васильева О. Ю., Февральская пресс-конференция митрополита Сергия - историческое осмысление и историческое наследие, [в:] Русская Православная Церковь в ХХ векe. Материалы конференции, Петрозаводск 2002, c. 384-405.

Владислав (Цыпин), История Русской Православной Церкви. Синодальный и новейший периоды (1700-2005), Москва 2007.

Георгий (Митрофанов), Русская Православная Церковь в России и в эмиграции в 1920-е годы. К вопросу о взаимоотношениях Московской Патриархии и русской церковной эмиграции в период 1920-1927 гг., Санкт-Петербург 1995.

Дамаскин (Орловский), Мученики, исповедники и подвижники благочестия Русской Православной Церкви ХХ столетия. Жизнеописания и материалы к ним, Тверь 1996, кн. 2.

Данилушкин М. Б., Никольская Т. К., Шкаровский М. В., Дмитриев В. П., Кутузов Б. П., История Русской Православной Церкви. От восстановления патриаршества до наших дней 1917-1970 гг., Санкт-Петербург 1997, т. 1.

Елевферий (Богоявленский), Неделя в Патриархии. Впечатления и наблюдения от поездки в Москву, [â:] Из истории Христианской Церкви на Родине и за рубежом в XX столетии. Сборник, ред. В. Чаплин, Москва 1995, c. 175-295.

За Христа пострадавшие. Гонения на Русскую Православную Церковь 1917-1956. Биографический справочник, Москва 1997, кн. 1.

Иоанн (Снычёв), Расколы, „Христианское чтение”, 1991, № 6, с. 8-49.

Иоанн (Снычёв), Церковные расколы в русской церкви 20-х и 30-х гг. XX столетия - григорианский, ярославский и другие, их особенности и история, Сортавала 1993.

Мазырин А., „Совершенно секретно. Срочно. Лично. Товарищу Тучкову”. Донесения из Ленинграда в Москву, 1927—1928 годы, „Богословский сборник”, 2002, № 10, с. 262-385.

Мазырин А., Высшие иерархи о преемстве власти в Русской Православной Церкви в 1920-х - 1930-х годах, Москва 2006.

Осипова И. И., История „Истинно-Православной Церкви” по материалам следственного дела, [в:] Ежегодная Богословская конференция Православного Свято Тихоновского Богословского института. Материалы 1992-1996 гг., ред. В. Н. Воробьёв, Москва 1996, с. 374-380.

Поспеловский Д. В., Русская Православная Церковь в ХХ в., Москва 1995.

Регельсон Л., Трагедия Русской Церкви 1917-1945, Москва 2007.

Русская Православная Церковь и коммунистическое государство 1917-1941 гг. Документы и фотоматериалы, cост. О. М. Васильева, Москва 1996.

Сафонов Д. В., К вопросу о подлинности „Завещательного послания” св. патриарха Тихона, „Богословский вестник”, 2004, № 4, c. 265-311.

Священный Собор Православной Российской Церкви. Деяния, Москва 1996, т. 4.

Следственное дело патриарха Тихона. Сборник документов по материалам Центрального архива ФСБ Российской Федерации, сост. Н. А. Кривова, Москва 2000.

Собрание постановлении и постановлении священного Собора Православной Российской Церкви 1917-1918 гг, Москва 1994, вып. 4.

Троицкий C. B., Размежеание или раскол, Париж 1932.

Феодосий (Алмазов), Мои воспоминания. Записки соловецкого узника, Москва 1997.

Шкаровский М. В., Иосифлянство. Течение в Русской Православной Церкви, Санкт-Петербург 1999.

Шкаровский М. В., Петербургская епархия в годы гонений и утрат 1917-1945, Санкт-Петербург 1995.

Pobrania

Opublikowane

2015-11-06

Jak cytować

Pawełczyk-Dura, K. (2015). Geneza josiflaństwa i funkcjonowanie opozycji w ruchu niewspominających. Elpis, (17), 113–119. https://doi.org/10.15290/elpis.2015.17.15

Numer

Dział

Artykuły