Ostańce i miejskie legendy – losy pozostałości po prawosławnej katedrze p.w. Aleksandra Newskiego w Warszawie
DOI:
https://doi.org/10.15290/elpis.2020.22.08Słowa kluczowe:
sobór, Warszawa, ikonostas, Aleksander NewskiAbstrakt
W czerwcu 2020 roku minęło 100 lat od faktycznego rozpoczęcia burzenia prawosławnej katedry pod wezwaniem św. Aleksandra Newskiego w Warszawie. Ta – największa w Polsce – świątynia prawosławna służyła wiernym zaledwie 3 lata. Jak żadna inna cerkiew obrosła jednak legendami. Zwłaszcza w zakresie jej „drugiego życia”, czyli losów wyposażenia soboru oraz wykorzystania pochodzących z jego burzenia materiałów. Autor opisuje zarówno niejednoznaczną historię losów wyposażenia ruchomego świątyni, jak i elementów jej wystroju. Na przykładach prezentuje losy materiałów budowlanych i wykończeniowych pozyskiwanych z soboru. Odwołując się do przykładu ikonostasu z cerkwi w Krzemieniu na Białorusi, autor pokazuje tworzące się „miejskie legendy” dotyczące wykorzystania sprzętów ze stołecznej katedry.
Downloads
Bibliografia
robotników robi dziennie 150 dziur w soborze. (1926). Kurjer Poranny. 6 marca 1926. nr 65.
Cholmsko-Varsavskij Eparchialnyj Vestnik. (1878). 1878.11.15 (27) R. II. Nr 22.
Express Poranny .(1927). 14 sierpnia 1927. nr 274.
Historia jednego podwórka. (1926). Express Poranny. 15 stycznia 1926. nr 16.
Hram prepodobnogo Simeona Stolpnika v g. Kamence. (2019). [online] www.kamlib.by/literary_district/monuments/Cerkov%D1%8C%20Kamenec.php, [7.04.2019].
Kurjer Polski. (1902). 9 listopada 1902. nr 311.
Kurjer Poranny. (1926). 27 lipca 1926. nr 206.
Kurjer Poranny. (1929). 2 maja 1929. nr 120.
Kurjer Warszawski. (1835). nr 329.
Kurjer Warszawski. (1916), 12 marca 1916. nr 72.
Kurjer Warszawski. (1923). 21 listopada 1923. nr 320.
Kurjer Warszawski. (1927). 21 listopada 1927. nr 320.
Kurjer Warszawski. (1929). 15 lutego 1929. nr 45.
Kurjer Warszawski. (1934). 13 kwietnia 1934. nr 100.
Legenda o skarbach sztuki w soborze. (1924). Przegląd Wieczorny. 21 lutego 1924. nr 43.
Monitor Polski. (1923). nr 49.
Orzeł Biały. (1925). 8 listopada 1925. nr 45.
Prawosławne cerkwie na starych pocztówkach. (2019). [online] www.chram.com.pl, [7.04.2019.]
Projekt kościółka. (1924). Kurjer Poranny. 10 lutego 1924. nr 40.
Podstępna sprzedaż domu zbudowanego z cegieł soboru. (1935). Warszawski Dziennik Narodowy. 16 lipca 1935. nr 50.
Poświęcenie kościoła na Placu Saskim. (1916). Kurjer Polski. 26 lutego 1916. nr 57.
Przegląd Techniczny. (1923). 12 października 1923. nr 41-42.
Przegląd Wieczorny. (1926). 4 marca 1926. nr 51.
Simeonovskaâ cerkovʹ v Kamence. (2020). [online] www.kamenets.by/simeonovskaya-tserkov-v-kamentse, [7.04.2020].
Sprawozdanie stenograficzne ze 152 posiedzenia Sejmu Ustawodawczego z dnia 1 czerwca 1920 roku (2020) [online] http://dlibra.umcs.lublin.pl/dlibra/publication/7519E. [27.05.2020].
Sprawozdanie z działalności Zarządu m.st. Warszawy za rok 1926 i I kwartał 1927 (1928). Warszawa.
Cvetaev, D. V. (1898). Zapiska o domovoj cerkvi Varšavskoj pervoj mužskoj gimnazii. Varšava [Цветаев, Д. В. (1989). Записка о домовой церкви Варшавской первой мужской гимназии, Варшава].
Fryze, F., Chodorowicz, I. (1873). Przewodnik po Warszawie i jej okolicach na rok 1873 i 1874, z mapą miasta, mapami kolei żelaznych i drzeworytami, ułożony i wydany. Warszawa.
Kulagìn, A. M. (2001). Pravaslaǔnyâ hramy na Belarusì. Èncykl. daved. Mn.: Belèn, 2001. [Кулагін, А. М. (2001) Праваслаўныя храмы на Беларусі. Энцыкл. давед. Мн.: БелЭн].
Orłowicz, M. (1922). Krótki ilustrowany przewodnik po Warszawie. Warszawa: Wydawnictwo PTK.
Pachnowski, A. (1919). Nie burzyć, ale budować. Gazeta Świąteczna. 4 maja 1919. nr 1996.
Papierzyńska-Turek, M. (1989). Między tradycją a rzeczywistością. Państwo wobec prawosławia 1918-1939. Warszawa.
Paszkiewicz, P. (1991). Pod berłem Romanowów. Sztuka rosyjska w Warszawie 1815-1915. Warszawa.
Paszkiewicz, P. (1999). W służbie Imperium Rosyjskiego 1721-1917. Funkcje i treści ideowe rosyjskiej architektury sakralnej na zachodnich rubieżach Cesarstwa i poza jego granicami. Warszawa.
Ravâka R. (2011). Hram, adrodžany ǔ Baranavìčah. Intexpress [Равяка Р. (2011). Храм, адроджаны ў Баранавічах. Intexpress].
Sokoł, K. (2006). Rosyjska Warszawa. (A. Sosna, Tłum.). Białystok.
Sorwina, M. (2014). Varšava v kolʹce. W: Znanie-Sila, 11/2014 [Sorwina, M. (2014). Варшава в кольце. W: Знание-Сила, 11/2014].
Sulikowska-Bełczowska, A. (b.r.w.). Losy zabytków sztuki cerkiewnej w Rzeczypospolitej po odzyskaniu niepodległości. W: Stan badań nad wielokulturowym dziedzictwem dawnej Rzeczypospolitej – maszynopis. Archiwum prywatne autora.
Wachowicz, B. (1975). Ziemia uroczna Stefana Żeromskiego. Kraków: KAW.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2020 Andrzej Golimont
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
Szczegółowe warunki licencji CC BY-SA (Uznanie autorstwa - Na tych samych warunkach) dostępne jest na stronie Creative Commons - link.
Autor musi wypełnić i przesłać na adres redakcji (elpis@uwb.edu.pl) uzupełnioną i podpisaną umowę autorską wraz z oświadczeniem o oryginalności artykułu i wkładzie autora w powstanie artykułu. Plik umowy do pobrania: TUTAJ
