Życie i działalność cerkiewna metropolity Siergieja (Stragorodzkiego) do publikacji Deklaracji (1927)

Abstrakt

Relacje zachodzące między wspólnotą a władzą komunistyczną stanowiły fundamentalną sferę zainteresowania Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego w pierwszej ćwierci XX wieku. Jeden z projektów legalizacji, podstawowego warunku utrzymania Cerkwi patriarszej w charakterze instytucji legalnej i tolerowanej przez aparat państwa, należał do metropolity niżnienowogrodzkiego Siergieja (Stragorodzkiego) - zastępcy strażnika tronu patriarszego (1925-1937), następnie strażnika tronu patriarszego (1937-1943) i patriarchy moskiewskiego i całej Rusi (1943–1944). Siergiejowy program pokojowego, ugodowego i ustępliwego wręcz współżycia Kościoła prawosławnego z przedstawicielami partii komunistycznej, wyrażony ostatecznie w jego słynnej Deklaracji z 29 lipca 1927 roku, wyrósł na gruncie wewnętrznych przekonań duchownego, ujawniających się jeszcze w okresie przedrewolucyjnym oraz poglądów patriarszego locum tenens na rolę i miejsce wspólnoty w przestrzeni publicznej, kształtowanej przez standardy komunistyczne.
Postawa duchownego, wyrażona w dokumencie i przyjęta przez partyjnych decydentów, stała się elementem wewnętrznej organizacji wspólnoty oraz jej zewnętrznych kontaktów z władzą państwową. Cerkiew rosyjska kierowana przez metropolitę Siergieja nigdy nie wyrzekła się bowiem obranej przez niego już w latach dwudziestych cerkiewnej linii politycznej. O źródłach przekonań Siergieja i podejmowanych działaniach do momentu publikacji Deklaracji traktuje właśnie niniejszy tekst.