Kanonizacja nowomęczenników okresu niewoli tureckiej w Kościele prawosławnym i ich znaczenie
DOI:
https://doi.org/10.15290/elpis.2015.17.06Słowa kluczowe:
kanonizacja, święci, Kościół prawosławny, męczennicy, nowomęczennicy, Cesarstwo OsmańskieAbstrakt
Artykuł poświęcony jest kwestii kanonizacji tzw. nowomęczenników bałkańskich w Kościele prawosławnym, która nie była dotychczas w języku polskim przedmiotem badań. Dotyczy on zatem świętych, którzy ponieśli śmierć za Chrystusa po zdobyciu Konstantynopola przez Turków w 1453 roku. Zasadnicze rozważania na ten temat poprzedza krótki wstęp dotyczący roli męczenników w Kościele. Artykuł odnosi się również do kwestii nazewnictwa, tj. zdefiniowania terminu „nowomęczennik” oraz jego pojawiania się w chrześcijaństwie.
Z imienia znanych jest blisko 300 nowomęczenników okresu niewoli tureckiej na Bałkanach, wśród których są osoby różnych grup społecznych: hierarchowie, władcy, mnisi, żonaci kapłani i osoby świeckie. Jest to zapewne jedynie nieduża część osób, które poniosły w tym okresie śmierć w obronie Prawosławia. Badacze dzielą ich na cztery grupy, które też autor omawia. Ich kult przez długie wieki miał ograniczony charakter ze względu na obawy przed konsekwencjami ze strony władz tureckich. Tylko część spośród nich została kanonizowana po 1821 r., gdy w wyniku powstania niepodległościowego Grecja odzyskała niepodległość.
W artykule znajduje się również omówienie kwestii znaczenia nowomęczenników okresu niewoli tureckiej dla Kościoła prawosławnego i wiernych. Znaczenie to podkreślali już im współcześni. Jest ono wielopłaszczyznowe i nawiązuje do roli jaką w Kościele od początków jego istnienia posiadali męczennicy.
Downloads
Bibliografia
Św. Augustyn, Wybór mów (kazania świąteczne i okolicznościowe), tł. J. Jaworski, wstęp i oprac. E. Stranula, Warszawa 1973.
C. Cavarnos, The Significance of the New Martyrs in the Life of the Orthodox Church, Center for Traditionalist Orthodox Studies, Etna 1992.
J. Charkiewicz, Kanonizacja świętych w prawosławiu, Warszawa 2014.
J. Charkiewicz, Nowi męczennicy serbscy, „Cerkiewny Wiestnik”, 2001, nr 3, s. 38-44.
J. Charkiewicz, Prawosławie w Chinach, „Arche. Wiadomości Bractwa”, 1999, nr 3, s. 30-33.
J. Charkiewicz, Typologia świętych w Kościele prawosławnym: próba systematyki, „Elpis”, 2009, XI (XXII), 19-20 (32-33), s. 323-380.
J. Charkiewicz, E. Kocój, Rumuńscy święci, Hajnówka 2012.
Św. Jan Chryzostom, Katechezy chrzcielne (Homilie katechetyczne do tych, którzy mają być oświeceni, oraz do neofitów), przeł. ks. W. Kania, wstęp i oprac. ks. M. Starowieyski, Lublin 1993.
N. Constas, „To Sleep, Perchance to Dream”: The Middle State of Souls in Patristic and Byzantine Literature, „Dumbarton Oaks Papers”, 2001, nr 55, ed. A.-M. Talbot, s. 96-104.
D. Constantelos, The ‘Neomartyrs’ as Evidence for Methods and Motives Leading to Conversion and Martyrdom in the Ottoman Empire, “Greek Orthodox Theological Review”, 1978, No 23, p. 216-234.
D. Constantelos, Altruistic Suicide or Altruistic Martyrdom? Christian Greek orthodox Neomartyrs: A Case Study, “Archives of Suicide Research”, 2004, vol. 8, No 1.
Św. Cyprian, Pisma, t. 1, Traktaty, przekł. i komentarz J. Czuj, Poznań 1937.
H. Delehaye, Melanges d’hagiographie grecque et latine, Bruxelles 1966.
P. Evdokimov, Prawosławie, przekł. ks. J. Klinger, Warszawa 1986.
A. Kawecka, Święci, świętość, błogosławieni w starych słowiańskich księgach liturgicznych i hagiograficznych, [w:] Święci i świętość u korzeni tworzenia się kultury narodów słowiańskich, red. W. Stępniak-Minczewa, Z.J. Kijas OFM Conv, Kraków 2000.
K. Leśniewski, Kanonizacja świętych w tradycji Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego, „Roczniki Teologiczne. Teologia Ekumeniczna”, t. LV, z. 7, Lublin 2008, s. 89-108.
Męczennicy, oprac., wstęp i wybór tekstów E. Wipszycka i ks. M. Starowieyski, OŻ, t. 9, Kraków 1991.
A. i M. Mironowicz, Święty Antoni Supraski, Białystok 2014.
New Martyrs on the Turkish Yoke, trans. by Leonidas J. Papadopoulos, Georgia Lizardos and others, Washington 1985. Początki kultu relikwii na Zachodzie, pod red. R. Wiśniewskiego, Warszawa 2011.
A. Rigo, N. Russel, Neomartyrs of the greek calendar, “Sobornost, incorporating Eastern Churches Review”, 1983, No 5, p. 36-62.
G. Skowrońska-Płaczynta, O kategoriach świętych w prawosławiu i ekwiwalentach ich rosyjskich nazw w języku polskim, [w:] Z problemów przekładu i stosunków międzyjęzykowych, pod red. T. Żeberek i T. Boruckiego, Kraków 2002, s. 173-189. Stanford J. Shaw, History of the Ottoman empire and modern Τurkey, vols. 1-2, Cambridge 1976.
N. Vaporis, The Price of Faith: Some Reflections on Nicodemos Hagiorites and His Struggle against Islam, Together with a Translation of the ‘Introduction’ to His ‘New Martyrologion’, “Greek Orthodox Theological Review”, 1978, No 23, p. 185-215.
N. M. Vaporis, Witness for Christ. Orthodox Christian Neomartyrs of the Otoman Period 1437-1860, Crestwood 2000.
K. Ware, Kościół prawosławny, przekł. ks. W. Misijuk, Białystok 2002.
M. Wysocki, ks., Model doskonałego chrześcijanina w pismach św. Cypriana z Kartaginy, „Vox Patrum” 30 (2010), t. 55.
Архимандрит Трифон, О положении христиан в мусульманском государстве согласно шариату, http://www.pravoslavie-i-islam.ru/trifon.htm [dostęp 19.01.2015].
Архимандрит Фома (Петар), Священномученик Николай Хашех, перевела с арабского Надежда Семенова, http://www.pravoslavie.ru/orthodoxchurches/41541.htm [dostęp 19.01.2015].
Афонский патерик, или Жизнеописание святых, на Св. Афонской горе просиявших, Москва 1897, т. 2.
Будь верен до смерти. Судьбы Православия в Османской империи XV-XX вв., Mосква 2005.
Е. Е. Голубинский, История канонизации святых Русской Церкви, Москва 1903.
Свт. Григорий Нисский, Творения, т. 8, Москва 1871.
Движение колливадов, http://www.pravoslavie.ru/archiv/kollibades.htm [dostęp 17.01.2015].
Прот. Димитрий Поздняев, Церковь на крови мучеников, http://www.chinese.orthodoxy.ru/russian/kb3/Martyrs2.htm [dostęp 3.01.2014].
Жития святых составленные на Святой Горе Афон. Синаксарь, т. VI, июль-август, Москва 2011.
К. Иванова, (энциклопедическая статья) Житейная литература, [в:] Православная энциклопедия, т. 19, Москва 2008.
Иеромонах Илия (Читтерио), Преподобный Никодим Святогорец – учитель духовной жизни и маяк Церкви, перевод Ирина Волкова, „Православная община” 2000, № 60.
Свт. Иоанн Златоуст, Творения, т. 3, Санкт-Петербург 1897, c. 896.
К. Каварнос, Значение новых мучеников в жизни Православной Церкви, „Православная жизнь”, № 2 (590), февраль 1999.
А. В. Муравьёв, (энциклопедическая статья) Житейная литература, [в:] Православная энциклопедия, т. 19, Москва 2008.
Новомученики балканские, Москва 2000.
Собрание документов Русской Православной Церкви, т. 2, ч. 1.
Деятельность Русской Православной Церкви, Москва 2014.
И. И. Соколов, Константинопольская церковь. Опыт исторического исследования, т. 1, Санкт-Петербург 1904.
П. А. Соловьев, свящ., Христианские мученики, пострадавшие на Востоке со времени завоевания Константинополя турками, СПб. 1862.
К. Е. Скурат, Святость Руси, т. 4, Яхрома 2011.
К. Тер-Давтян, (энциклопедическая статья) Житейная литература, [в:] Православная энциклопедия, т. 19, Москва 2008.
Е. В. Ткачев, (энциклопедическая статья) Канонизация, [в:] Православная энциклопедия, т. 30, Москва 2012.
Αρχιεπίσκοπος Χρυσόστομος Παπαδόπουλος, Νεομαρτύρων,
Αθήναι 1970.
Μακαρίου Κορινθίου, Νικοδήμου Αγιορείτου, Νικηφόρου Χίου και Διδασκάλου Αθανασίου Παρίου, Συναξαριστής Νεομαρτύρων, 1400-1900 μ.Χ., Θεσσαλονίκη 1989.
Π. Φ. Δ. Μεταλληνος, Τουρκοκρατια, Αθήναι 1989.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Szczegółowe warunki licencji CC BY-SA (Uznanie autorstwa - Na tych samych warunkach) dostępne jest na stronie Creative Commons - link.
Autor musi wypełnić i przesłać na adres redakcji (elpis@uwb.edu.pl) uzupełnioną i podpisaną umowę autorską wraz z oświadczeniem o oryginalności artykułu i wkładzie autora w powstanie artykułu. Plik umowy do pobrania: TUTAJ
