Kanon jutrzni Wielkiej Soboty - przekład i analiza teologiczno-filologiczna
DOI:
https://doi.org/10.15290/elpis.2025.27.05Słowa kluczowe:
Wielka Sobota, kanon, hymnografia, Antologion Mateusza Dziesiątego, poezja liturgiczna, pieśni biblijneAbstrakt
Artykuł zawiera kompletny przekład kanonu jutrzni Wielkiej Soboty z języka greckiego na język polski, zestawiony z cerkiewnosłowiańską wersją zawartą w Antologionie Mateusza Dziesiątego. Celem pracy jest analiza teologiczno-filologiczna tego utworu w kontekście jego źródeł biblijnych i patrystycznych oraz porównanie przekładu cerkiewnosłowiańskiego z greckim oryginałem. We wstępie omówiono genezę gatunku kanonu i przypisywane autorstwo poszczególnych pieśni kanonu Wielkiej Soboty. Główna część artykułu zawiera analizę każdego irmosu i troparionu, ukazując ich związek z pieśniami biblijnymi oraz chrystologiczną symbolikę obecnych w nich obrazów poetyckich. Wnioski wskazują, że kanon, dzięki licznym odniesieniom do Pisma Świętego i nauczania Ojców Kościoła, pełnił również funkcję dydaktyczną. Przeprowadzona analiza filologiczna dowodzi dobrej jakości tłumaczenia cerkiewnosłowiańskiego w Antologionie Mateusza Dziesiątego.
Downloads
Bibliografia
Źródła
Cyryl z Aleksandrii,(1864). Commentarius in XII prophetas minores [w] Patrologia Cursus Completus. Series
Graeca 71. red. and ed. Jacques Paul Migne. Paris.
Jan Chryzostom, (1862) Sermo catecheticus in Sanctum Pascha [w] Patrologia Cursus Completus. Series
Graeca 59. red. and ed. Jacques Paul Migne. Paris.
Jan z Damaszku, (1857). Exposio accurata Fidei Orthodoxae [w] Patrologia Cursus Completus. Series Graeca
red. and ed. Jacques Paul Migne. Paris.
Jan z Damaszku, (1871). Kanon Niedzieli Paschy [w] Wilhelm, C., Paranikas, M. (red.). Anthologia Graeca
Carminum Christianorum. Lipsiae: B.G. Teubner.
Nikodem Hagioryta. (1836). Eortodromion. Wenecja, [Νικόδημος Αγιορείτης. (1836). Εορτοδρόμιον. Βενετία]
Pentikostarion Charmosinon. (1860). Wenecja. [Πεντηκοστάριον Χαρμόσυνον. (1860). Βενετία.]
Roman Melodos. (1963). Na Zmartwychwstanie V [w] Maas. P. Trypanis, C.(red.). Sancti Romani Melodi
Cantica. Oxford: Clarendon Press.
Roman Melodos „Maryja pod Krzyżem” [w] Kania, W. (Tłum.). (2014). Muza Chrześcijańska Poezja grecka od
II do XV wieku. Starowieyski, M. (red.). Kraków: Wydawnictwo WAM
Triodion Kataniktikon. (1876). Wenecja. [Τριώδιον κατανυκτικόν. (1876). Βενετία.]
TypAnas=Typikon Bazyliki Zmartwychwstania 1122 [w] Papadopoulos-Kerameus, A. (1894). Analekta
Jerosolimitikis Stachiolojias: T. 2. Petroupoli: B. Kirsbaoum. [Παπαδοπούλου-Κεραμέως, Α. (1894).
Ανάλεκτα Ιεροσολυμιτικής σταχυολογίας: T. 2. Πετρουπόλει: Εκ του Τυπογραφείου Β. Κιρσπάουμ]
TypEw=Typikon Monasteru Ewergetydos [w] Jordan, R. (Eds. & Trans.). (2005). The Synaxarion of the
Monastery of the Theotokos Evergetis: March–August (Vol. 2). Belfast: Belfast Byzantine Texts and
Translations.
TypJerzM=Typikon św. Jerzego Mtacmindeli [w] Kekelidze K.S. (2008). Liturgičeskie gruzinskie pamâtniki v
otečestvennyh knigohraniliŝah i ih naučnoe značenie Tiflis: Bratstvo [Кекелидзе К.С. (2008).
Литургические грузинские памятники в отечественных книгохранилищах и их научное значение
Тифлис: Братство].
Słowniki
Przyczyna, W., Czarnecka, K., Ławreszuk, M. (red.). (2022). Słownik polskiej terminologii prawosławnej.
Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.
Opracowania
Detorakis, Τ. (1997). Vizantini friskeutiki piisi kie imnografia, 1997 Retimno. [Δετοράκης, Θ. (1997) Βυζαντινή
θρησκευτική ποίηση και υμνογραφία. Ρέθυμνο]
Eustratiadis, S. (1932) Kasiani i Melodos. Eklisiastikos Faros (31), 92-112. [Ευστρατιάδης, Σ. (1932) Κασιανὴ ἡ
Μελῳδὸς. Ἐκκλησιαστικὸς Φάρος (31), 92-112].
Koltsiu-Nikita, A., Nikitas, D. (2017) I imnologija tis Megalis Ewdomadas, Thessaloniki: Kiriakiri. [Κόλτσιου-
Νικήτα Α., Νικήτας, Δ. (2017) Η υμνολογία της Μεγάλης Εβδομάδας. Θεσσαλονίκη: Κυριακίδη]
Skaballanovič, М. (2008) Tolkovyj Tipikon: Obʺâsnitelʹnoe izloženie Tipikona s istoričeskim vvedeniem.
Moskva: Izd-vo Sretenskogo monastyrâ [Скабалланович, М. (2008). Толковый Типикон:
Объяснительное изложение Типикона с историческим введением. Москва: Изд-во Сретенского
монастыря]
Tomasakis, N. (1993). I vyzantini imnografia kai piisis. Thessaloniki: Pournaras. [Τωμαδάκης, Ν. (1993) Η
βυζαντινή υμνογραφία και ποίησις. Θεσσαλονίκη: Πουρναράς].
Vasilik, V. V. (2006). Proishoždenie kanona: Bogoslovie, istoriâ, poètika. Sankt-Peterburg: Izd-vo S.-
Peterburgskogo universiteta. [Василик, В. В. Происхождение канона: Богословие, история, поэтика.
СПб.: Изд-во С.
-Петербургского университета.]
Wellesz, E. (1962). A History of Byzantine Music and Hymnography. Oxford: Clarendon Press.
Zalesnyj, S. (2023). Bogoslovskoe soderžanie korpusa kanonov Velikoj Subboty. Voprosy bogosloviâ, 2(10),
–40. [Залесный, С. (2023). Богословское содержание корпуса канонов Великой Субботы.
Вопросы богословия, 2(10), 25–40.]
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Piotr Sterlingow
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Szczegółowe warunki licencji CC BY-SA (Uznanie autorstwa - Na tych samych warunkach) dostępne jest na stronie Creative Commons - link.
Autor musi wypełnić i przesłać na adres redakcji (elpis@uwb.edu.pl) uzupełnioną i podpisaną umowę autorską wraz z oświadczeniem o oryginalności artykułu i wkładzie autora w powstanie artykułu. Plik umowy do pobrania: TUTAJ
