O problemie ewolucji rosyjskiej literacko-krytycznej myśli o twórczości F.M. Dostojewskiego

Abstrakt

Artykuł przedstawia ewolucję stosunku rosyjskich krytyków literackich i filozofów do twórczości F.M. Dostojewskiego. Począwszy od uczonych ówczesnych pisarzowi, takich jak Wissarion Bieliński, zauważalne są ich polarne oceny: podziw dla debiutu Dostojewskiego, a następnie poważna krytyka jego późniejszych dzieł. Niezrozumienie twórczości pisarza pogłębiła jego polemika z okcydentalistami i liberałami. Nowe spojrzenie na jego dziedzictwo jest widoczne w pracach filozofów Srebrnego wieku, w tym Nikołaja Berdiajewa i Siemiona Franka. To właśnie oni zwrócili uwagę na głębokie religijne znaczenie powieści Dostojewskiego. W ostatnich latach Imperium Rosyjskiego i w pierwszej dekadzie porewolucyjnej powstaje społeczność uczonych — znawców twórczości Dostojewskiego. Jego przedstawiciele kontynuowali swoją działalność pod nową władzą, ale był to wybór między niezależną opinią (co oznaczało represje, jak w przypadku Michaiła Bachtina i Siergieja Fudela) a poddaniem się reżimowi (dzieła Leonida Grossmana, Arkadego Dolinina). Oprócz tego, ówcześni krytycy byli zmuszeni postrzegać arcydzieła pisarza przez pryzmat prac Lenina (na przykład Władimir Jermiłow). Począwszy od przełomu lat 80. i 90. XX wieku, uczeni w poszukiwaniu nowego podejścia interpretacyjnego powracają do idei filozofów Srebrnego wieku i coraz częściej zwracają uwagę na pierwiastek religijny w dziełach rosyjskiego klasyka. Tendencja ta jest kontynuowana i w XXI wieku.