Przyczynek do badań nad początkiem Cerkwi na Zachodzie Rusi
DOI:
https://doi.org/10.15290/elpis.2014.16.20Słowa kluczowe:
Ruś Kijowska, chrześcijaństwo, drużyna książęca, kurhany, obol zmarłych, krzyżeAbstrakt
W 1882 r. T. Ziemięcki przeprowadził w Podhorcach (obwód lwowski, Ukraina) badania wykopaliskowe dwóch sąsiadujących ze sobą kurhanów, które nazwał wielką mogiłą bliźniaczą nr 1 i nr 2. W mogile nr 1 odkrył bogato wyposażony pochówek podwójny (zapewne małżeński), w którym znajdowały się dwa identyczne srebrne krzyżyki. Krzyże te należą do typu nazywanego skandynawskim (wariant B.1 typu 1.4.3 wg J. Staeckera). W mogile nr 2 znalazł szkielet mężczyzny, którego pochowano z wyposażeniem, w tym z dwoma krzyżami. Większy (zaginiony) był brązowym enkolpionem z wyobrażeniem Ukrzyżowania i Matki Boskiej Oranty, który znajduje analogie w krajach naddunajskich. Mniejszy jest srebrnym krzyżykiem w formie krzyża św. Piotra. W ustach zmarłych pochowanych w obu kurhanach znajdowały się drobne przedmioty złote, które interpretować należy jako lokalny wariant zwyczaju obola zmarłych. Oba groby są częścią nekropoli z pochówkami drużynnymi. Datować je trzeba na koniec X - 1. połowę XI w. Przedstawiane obiekty są najstarszymi niebudzącymi wątpliwości chronologicznych i interpretacyjnych śladami obecności schrystianizowanych (grecka wersja chrześcijaństwa) elit nad górnymi Bugiem i Dniestrem. Zmarli nie będąc duchownymi, byli jednak przedstawicielami nowej oficjalnej religii wśród słowiańskiej ludności, której nawracanie dopiero się rozpoczynało. Wydaje się zatem,że ich obecność w Podhorcach uznać można za początek Cerkwi w zachodniej części niegdysiejszej Rusi Kijowskiej.
Downloads
Bibliografia
Korzuhina G.F., Peskova A.A. 2003 Drevnerusskie ènkolpiony. Nagrudnye kresty-relikvarii XI-XIII vv., Sankt-Peterburg.
Liwoch R. 2003 Stan badań nad grodziskami wczesnośredniowiecznymi i z początków późnego średniowiecza na zachodniej Ukrainie (obwody: iwano-frankowski, lwowski i tarnopolski), Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego 24, s. 213-297.
Liwoch R. 2007 Wielkie kurhany latopisowego Pleśniska, Materìali ì doslìdžennâ z arheologìï Prikarpattâ ì Volinì 11, s. 367-378, fot. 28-31.
Liwoch R. 2009 Wielka mogiła bliźniacza w Podhorcach, [w:] Spotkania Bytomskie 6, Stare i nowe w średniowieczu. Pomiędzy innowacją a tradycją, red. S. Moździoch, Wrocław, s. 357-377.
Liwoch R. 2010 Bol´šie kurgany letopisnogo Plesneska, [w:] Slavâno-russkoe ûvelirnoe delo i ego istoki, red. A.A. Peskova i in., Sankt-Peterburg, s. 486-492, tabl. 12.
On the new border of Christian civilisations. Archeological material from the early Rus’ Plisnesk, [w:] Rome, Constantinople…, s. 611-619. Lovag Zs.S.
Byzantine Type Reliquary Pectoral Crosses in the Hungarian National Museum, Folia Archaeologica 22, s. 143-164.
Mocâ A.P. 1990 Pogrebal´nye pamâtniki ûžnorusskih zemel´ IX-XIII vv., Kiev.
Osadczy O. 2001 Powstawanie pierwszych biskupstw na Rusi Halickiej, [w:] Dzieje Podkarpacia 5, Początki chrześcijaństwa w Małopolsce, red. J. Gancarski, Krosno, s. 293-300.
Peskova A. 2012 Byzantine pendant reliquary-crosses from the territory of medieval Rus’, [w:] Rome, Constantinople…, s. 403-443.
Pitarakis B. 2006 Les croix-reliquaires pectorales byzantines en bronze, Bibliothèque des Cahiers archéologiques 16, Paris.
Poulík J. 1975 Sídlo a pevnost knížat velkomoravských, Praha.
Powieść… 1999 Powieść minionych lat, przełożył i opracował F. Sielicki, Wrocław.
Rome, Constantinople… 2012 Rome, Constantinople and newly-converted Europe. Archaeological and historical Evidence 2, red. M. Salamon i in., U źródeł Europy Środkowo-Wschodniej / Frühzeit Ostmitteleuropas 1, Kraków – Leipzig – Rzeszów – Warszawa. Staecker J.
Rex regum et dominus dominorum. Die wikingerzeitlichen Kreuz- und Kruzifixanhänger als Ausdruck der Mission in Altdänemark und Schweden, Lund Studies in Medieval Archaeology 23, Stockholm.
Stęczyński M.B. 1847 (1990) Okolice Galicyi, Lwów (reprint w Krakowie + dodatek).
Vlasto A.P. 2004 Zaprovadžennâ hristiânstva u slov’ân. Vstup do seredn´ovìčnoï ìstorìï slov’ânstva, Kiïv.
Ziemięcki T. 1883 Sprawozdanie z wycieczki archeologicznéj do Podhorzec w roku 1882 dokonanéj przez T. Ziemięckiego, Zbiór Wiadomości do Antropologii Krajowéj 7, s. 41-50.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2014 Elpis
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
Szczegółowe warunki licencji CC BY-SA (Uznanie autorstwa - Na tych samych warunkach) dostępne jest na stronie Creative Commons - link.
Autor musi wypełnić i przesłać na adres redakcji (elpis@uwb.edu.pl) uzupełnioną i podpisaną umowę autorską wraz z oświadczeniem o oryginalności artykułu i wkładzie autora w powstanie artykułu. Plik umowy do pobrania: TUTAJ
