TY - JOUR AU - Mironowicz, Antoni PY - 2014/12/06 Y2 - 2024/03/28 TI - Misja metodiańska na ziemiach polskich do końca XI wieku JF - Elpis JA - Elpis VL - IS - 15 SE - Artykuły DO - 10.15290/elpis.2013.15.03 UR - https://elpis.uwb.edu.pl/index.php/Elpis/article/view/98 SP - 17-32 AB - Sąsiedztwo ziem polskich z Wielkimi Morawami a później ze schrystianizowaną Rusią i Czechami musiało wpłynąć na<br />ich oblicze wyznaniowe. Chrystianizacja ziem polskich została rozpoczęta za panowania księcia morawskiego Świętopełka.<br />W historiografii polskiej problematyka ta została obszernie zaprezentowana. Najnowsze publikacje, uwzględniające odkrycia<br />archeologiczne, potwierdzają obecność obrządku słowiańskiego na ziemiach polskich przed i po 966 r. Początki<br />misji metodiańskiej należy wiązać z ekspansją Państwa Wielkomorawskiego na kraj Wiślan. Warunkiem koniecznym do<br />przeprowadzenia takiej misji było poparcie władzy świeckiej. Sprzyjające okoliczności do tej misji nastąpiły po powrocie<br />Metodego na Morawy z więzienia w Szwabii latem 873 r. Świętopełk, pragnąc po wojnie morawsko-niemieckiej osłabić<br />wpływy duchowieństwa niemieckiego, poparł działalność Metodego. Według Żywota świętego, „od tego też dnia zaczęła<br />się bardzo rozrastać nauka Boża po wszystkich miastach i poganie [zaczęli] wierzyć w Boga prawdziwego, porzucając<br />swoje błędy. Tym bardziej też państwo morawskie zaczęło rozszerzać swoje granice na wszystkie strony i wrogów swoich<br />zwyciężać pomyślnie, jak to i oni sami ciągle opowiadają”.<br />Żywot Metodego został ułożony w porządku chronologicznym, z czego wynika, że wyprawa księcia Świętopełka na<br />Wiślan nastąpiła w 875 r. Według tego źródła, pierwszy w roli zaczepnej wystąpił książę Wiślan, który prześladował<br />chrześcijan. „Był zaś w nim [Metodym] także dar proroczy, tak że spełniało się wiele przepowiedni jego, z których jedną<br />lub dwie opowiemy. Książę pogański, silny bardzo, siedzący na Wiśle, urągał wiele chrześcijanom i krzywdy im wyrządzał.<br />Posławszy zaś do niego, kazał mu powiedzieć: «Dobrze będzie dla ciebie, synu, ochrzcić się z własnej woli na swojej ziemi,<br />abyś nie był przymusem ochrzczony w niewoli na ziemi cudzej i będziesz mnie wspominał». Tak się też stało”<br />Relacje historyczne i źródła archeologiczne potwierdzają rozwój obrządku słowiańskiego na terenie Krakowa<br />i południowych ziem polskich w drugiej połowie X w. Biskupstwo krakowskie podlegało jurysdykcji patriarchatu<br />bułgarskiego, a po jego likwidacji w 972 r. zapewne konstantynopolitańskiego. Powstanie hierarchii słowiańskiej nad Wisłą sugeruje istnienie bliskich kontaktów między Krakowem i Bułgarią. Kult św. Michała, pod którego wezwaniem znajdowała<br />się pierwsza krakowska katedra, był szczególnie popularny w Bizancjum i Bułgarii. Kontakty handlowe Małopolski<br />z Bułgarią wzmocniły infiltrację chrześcijaństwa wschodniego na ziemie polskie. Nie wykluczone jednak, że zainteresowanie<br />Krakowem w Bułgarii wynikało z pobytu na ziemiach polskich uczniów Metodego i kontynuacji jego działalności<br />misyjnej przez Gorazda. Gorazd, chociaż sam przebywał na terenie Bułgarii, wspierał działalność duchownych słowiańskich<br />na ziemiach polskich.<br />Potwierdzeniem istnienia świątyń chrześcijańskich w X i XI ww. są wykopaliska archeologiczne. Ślady kultu<br />słowiańskiego znajdujemy w Ostrowie Lednickim, Krakowie, Wiślicy, Przemyślu i wielu innych miastach. Ośrodki te<br />nie były pod kontrolą Kościoła łacińskiego i pozostawały pod wpływem cywilizacji bizantyjskiej z liturgią słowiańską<br />i pismem cyrylickim. Jednym z takich przykładów jest kościół Najświętszej Marii Panny (dziś św. Feliksa i Adaukta)<br />na Wawelu w Krakowie, który swym stylem architektonicznym nawiązuje do rotund czeskich, związanych z tradycją<br />cyrylo-metodiańską. Wykopaliska archeologiczne w Ostrowie Lednickim odkryły wielki ośrodek chrześcijański z X w.<br />Odnaleziona kaplica na planie krzyża greckiego posiada dobudowane palatium. Podobną rotundę z okazałym palatium<br />odkryto pod prezbiterium katedry rzymskokatolickiej w Przemyślu i wielu innych miejscowościach. ER -